Historia OSP - Herb Rybarzowic

HERB RYBARZOWIC

Znak herbowy wsi Rybarzowice nawiązuje w bezpośredni sposób do historii miejscowości i wywodzi się z jej nazwy.

Rybarzowice, leżące w Kotlinie Żywieckiej, na terenie historycznej i geograficznej Małopolski, przez wieki związane były z Żywiecczyzną. Świadczy o tym m. in. najstarszy dokument, w którym wymieniono Rybarzowice. Pochodzący z 1581 roku wykaz skarbowy, wylicza wieś leżącą w powiecie śląskim województwa krakowskiego, wchodzącą w skład parafii Radziechowy, będącą własnością Jana Spytka Komorowskiego – pana na Żywcu. Nazwę miejscowości zapisano wówczas w formie „Ribarzowice”, i tak też spotykamy ją na dokumentach pochodzących z okresu staropolskiego. Po raz ostatni ta wersja nazwy została prawdopodobnie użyta w Statucie Gminy Izraelickiej w Białej – Lipniku w 1899 roku, która obejmowała swym zasięgiem obszar naszej miejscowości. W XIX wieku wchodzi w użycie forma „Rybarzowice” i z biegiem czasu upowszechnia się.

Wieś nie posiada dokumentu lokacyjnego, a na podstawie wyżej wymienionego spisu rysuje się ona jako nieliczna, ale zorganizowana. Jest to typowa wieś zamieszkała przez kmieci, którzy posiadają 11/2 łanu, poza tym jej teren zasiedla 4 komorników bez bydła. Początki Rybarzowic z pewnością sięgają więc poza rok 1581.

Nie potrafimy powiedzieć skąd wzięła się nazwa miejscowości, ale od samego początku ma ona związek z rybami. Obecnie dominuje pogląd, że wpływ na to miała, obfitująca w ryby, przepływająca przez wieś górska rzeka Żylica. W lokalnej literaturze można spotkać pogląd, że nazwa Rybarzowice wywodzi się z czasów, kiedy okolicznymi ziemiami zarządzali cystersi z opactwa w Rudach Raciborskich. Weszli oni w posiadanie pobliskich terenów na podstawie darowizny księcia Władysława opolsko – raciborskiego i założyli sąsiednie miejscowości: Wilkowice (villa abbatis), Łodygowice (Ludwigsdorf) i Pietrzykowice (villa Peterswald).

Jak powszechnie wiadomo, cystersi byli wybitnymi specjalistami w zakładaniu stawów i hodowli ryb, a na terenie Rybarzowic, od niepamiętnych czasów do dziś, istnieją, nieliczne w okolicy, stawy rybne. Wody rzeki Żylicy i licznych strumieni zapewniały stały dostęp bieżącej wody, a stosunkowo płaski teren (pn. część Kotliny Żywieckiej) mogły rzeczywiście sprzyjać zakładaniu stawów przez cystersów. Hipoteza ta głosi więc, że Rybarzowice zostały założone przez miejscowych mnichów jako rodzaj osady służebnej, której zadaniem miało być dostarczenie świeżych ryb do pobliskiego klasztoru.

Pogląd ten, choć posiada duże cechy prawdopodobieństwa, nie ma jednak żadnego potwierdzenia w źródłach historycznych.

Bez względu na to, czy nazwę zawdzięczamy cystersom czy zasobnej rzece Żylicy, pochodzenie jej od ryb jest jednoznaczne.

Nazwa „Rybarzowice” funkcjonowała także w czasach zaborów, kiedy to administracja austriacka zmieniła ją na niemieckie „Fischersdorf”, podobnie rzecz się miała w czasie okupacji hitlerowskiej.

Wersja herbu Rybarzowic, której umieszczenie wnioskujemy na stronach Wkipedii, została utworzona w oparciu o prawidła obowiązujące w heraldyce i była konsultowana na Wydziale Nauk Pomocniczych Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zwróciliśmy się w tej sprawie do także do Komisji Heraldycznej działającej przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, która opiniuje jedynie herby jednostek samorządu terytorialnego [zał. nr 1]. Jednostka pomocnicza, jaką jest sołectwo Rybarzowice, zatwierdza natomiast wygląd swego znaku poprzez dokonanie odpowiednich zmian w statucie, które zawierają dokładny opis znaku i zasady jego używania.

Przedstawiony obok prawidłowy wygląd herbu Rybarzowic został wzorowany na najstarszych pieczęciach Rybarzowic z XIX wieku. Nawiązuje on także do najstarszego znane-go symbolu Rybarzowic z przełomu XIX i XX wieku i używanego także w okresie międzywojennym. Nie zachowało się niestety żadne świadectwo ikonograficzne tego znaku, ale z zachowanych przekazów ustnych najstarszych mieszkańców wiadomo, że podobny znak umieszczony był na fasadzie budynku, w którym mieściła się „Polska Czytelnia Ludowa”, założona w 1902 roku.

Najstarsze wizerunki herbu Rybarzowic

Kontrakt budowy ołtarza w kościele w Łodygowicach z 1804 roku. Widnieje na nim najstarsza zachowana dotąd pieczęć Rybarzowic z podpisami przedstawicieli wsi.  (Archiwum Państwowe w Żywcu)

Pieczęć Rybarzowic na kwicie notarialnym z 1858 roku.

Znak, którym posługuje się Gmina Buczkowice stanowi raczej logo, w żaden bowiem sposób nie można nazwać go herbem. Zgodnie z prawidłami heraldyki na tarczy herbowej nie może widnieć nazwa miejscowości lub jednostki samorządu terytorialnego, bowiem sam znak graficzny powinien stanowić czytelny i rozpoznawalny symbol miejscowości lub terytorium.

Herb nie powinien ponadto zawierać w swojej grafice innych herbów, nie jest też po-wszechne w polskiej tradycji heraldycznej dzielenie herbów w pas (poziomo). Niezgodny z zasadami jest ponadto wygląd tarcz herbowych przedstawianych miejscowości, które w przypadku sołectw Buczkowice i Kalna przedstawiają się raczej jako ozdobne etykiety.

Znak Gminy Buczkowice nie był konsultowany z Komisją Heraldyczną działającą przy Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji, która z pewnością miałaby szereg uwag do jego wyglądu. Natomiast fakt, że znak wykorzystywany jest przez Gminę Buczkowice nie oznacza, że jest on prawidłowy.

W przypadku „herbu” Rybarzowic umieszczonego w znaku/logo Gminy Buczkowice, oprócz błędnie umieszczonej nazwy w polu herbowym, niewłaściwy kolor ma tło tarczy (żółty jest tutaj kolorem nienaturalnym, prawidłowy niebieski, zgodnie z tradycją ma symbolizować wodę). Zwraca również uwagę prymitywna grafika komputerowa, za pomocą której wykonano ten emblemat.

Trzeba tutaj zaznaczyć, że coraz więcej organizacji oraz instytucji na terenie Gminy Buczkowice stosuje poprawioną wersje Herbu Rybarzowic, czego dowodem może być winie-ta lokalnej gazety.

 

Przy Ochotniczej Straży Pożarnej w Rybarzowicach powołano Sekcją Historyczną, która oprócz dokumentowania dziejów tej instytucji, podjęła się zadania usystematyzowania dziejów miejscowości, docierania do nowych materiałów źródłowych świadczących o tożsamości Rybarzowic i propagowania lokalnej historii. Przedstawiony powyżej prawi-dłowy wzór znaku heraldycznego jest efektem prac tej właśnie Komisji, która w tym celu zasięgała rady pracowników naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego, i która wnioskuje o dokonanie właściwych zmian w artykule: pl.wikipedia.org/wiki/Rybarzowice_(województwo_śląskie)